Teal Swan Transcripts 366
Tam giác địa ngục (Nạn nhân/Kẻ ác/Anh
hùng)
11-08-2018
Bất kỳ ai quan
sát các nhóm xã hội đều có thể thấy rằng trong bất kỳ nhóm xã hội nào, những động
lực, mô thức và vai trò sẽ bắt đầu xuất hiện. Những động lực, mô thức và vai
trò này thường rất khó thay đổi. Và một số trong đó, phải nói là, khó thay đổi
hơn hẳn những cái khác. Một số thì rối loạn hơn rất nhiều. Và trong số đó, một
trong những mô thức rối loạn nhất chính là mô hình tam giác, nơi chúng ta rơi
vào vai trò của nạn nhân, kẻ ác, hoặc anh hùng. Đây là cách mà tiềm thức của
chúng ta nhìn cả thế giới. Chúng ta xếp tất cả mọi người và tất cả các nhóm vào
một trong ba vai trò này trong bất kỳ thời điểm nào.
Kẻ thù số một của
bản ngã con người là sự xấu hổ. Bản ngã thực chất chỉ là khái niệm về cái tôi,
và chúng ta phải nhìn nhận mình là người tốt. Để hiểu rõ hơn về điều này, hãy
xem các video của tôi với tiêu đề: “Khái
niệm về bản thân, kẻ thù của sự thức tỉnh” và “Rào
cản số một trong các mối quan hệ (và cách hóa giải nó)”.
Nhưng một số người
lớn lên trong những gia đình rối loạn, nơi mà khái niệm cốt lõi về bản thân của
tất cả mọi người trong gia đình ấy đều dựa trên sự xấu hổ. Tôi muốn nhấn mạnh:
tôi nói tất cả mọi người trong gia đình. Điều này có nghĩa là: kẻ tự luyến
trong gia đình cũng có cái tôi đặt nền tảng trên sự xấu hổ. Người đồng phụ thuộc
cũng đặt nền tảng trên sự xấu hổ. “Đứa trẻ vàng” cũng thế. “Đứa trẻ lạc lối”
cũng thế. “Đứa trẻ bị đổ lỗi” cũng vậy. Và danh sách này cứ kéo dài.
Đối với những ai
lớn lên trong kiểu năng lượng này, sự rối loạn trong cuộc sống của chúng ta và
những vai trò mà chúng ta đảm nhận, thậm chí kéo dài đến cả tuổi trưởng thành,
đều bắt nguồn từ ý niệm rằng chúng ta liên tục tìm cách thoát khỏi sự xấu hổ đó
theo những cách rối loạn, và cố gắng duy trì (hay đúng hơn là xây dựng ngay từ
đầu) khái niệm rằng mình là một người tốt. Nhưng điều xảy ra là: cách gần nhất
để chúng ta có thể cảm thấy mình là “người tốt” chính là khi ở vai trò nạn nhân
hoặc người cứu rỗi (còn gọi là anh hùng).
Chúng ta nhìn nhận
nạn nhân là kẻ yếu thế, luôn luôn là kẻ vô tội, bất lực nhưng “tốt bụng”. Khi mức
độ rối loạn quá lớn đến mức khái niệm về bản thân của chúng ta quá thấp, và
chúng ta chỉ có thể cảm thấy mình là người tốt khi trở thành nạn nhân, chúng ta
thực sự bắt đầu tạo ra một vòng xoáy rối loạn trong đời sống: nơi chúng ta tạo
ra các kịch bản mà bản thân không hề là nạn nhân, nhưng lại cảm thấy và hành xử
như thể mình là nạn nhân. Đây chính là mô thức kiểm soát của nạn nhân. Chúng ta
cũng bắt đầu thu hút liên tục các tình huống khiến mình trở thành nạn nhân, chẳng
hạn như tai nạn. Cuộc đời chúng ta sẽ đầy rẫy những “kẻ ác”. Chúng ta cũng xem anh
hùng là “người tốt”.
Rất nhiều người
bước vào lĩnh vực chữa lành hoặc giảng dạy vì điều này, chúng ta muốn chạm đến
cảm giác được làm anh hùng. Là anh hùng nghĩa là có dũng khí, hành động, cao
thượng, đạo đức và vị tha. Nhưng rồi, chúng ta lại bắt đầu tạo ra một vòng xoáy
rối loạn khác: bị lôi kéo vào mô thức kiểm soát nạn nhân, nơi chúng ta bảo vệ một
nạn nhân giả trước một kẻ ác giả. Chúng ta trở nên tự cho mình là đúng, rồi biện
minh cho sự tàn nhẫn mà mình áp đặt lên “kẻ ác”, vì chúng ta nói với bản thân rằng
họ đáng bị như vậy. Bằng cách này, chúng ta thực sự trở thành kẻ ác, nhưng lại
không hề nhìn nhận mình như thế.
Chúng ta khiến
người khác suy sụp hoặc bệnh tật để rồi bước vào “giải cứu” họ, và qua đó cảm
thấy mình là người tốt. Chúng ta dung dưỡng sự rối loạn của người khác, bởi vì
khi họ yếu đuối, ta mới có thể cảm thấy mình tốt đẹp. Nhưng để làm được điều
đó, ta cần phải có một ai đó để “bảo vệ nạn nhân khỏi kẻ ác”. Thế giới của ta
vì vậy chẳng còn gì ngoài nạn nhân và kẻ ác.
Điều khiến mô thức
tam giác này trở nên khó chịu khủng khiếp chính là: không vai trò nào tồn tại độc
lập. Chỉ cần bạn rơi vào một vai trò, thì tự động các vai trò còn lại sẽ được tạo
ra. Ví dụ: nếu bạn rơi vào trạng thái nạn nhân hóa, điều đó ngầm định rằng phải
có một kẻ ác. Nạn nhân cần kẻ ác để tồn tại, và kẻ ác cũng cần nạn nhân để tồn
tại. Tóm lại, chỉ cần ai đó trượt vào một vai trò thì các vai trò còn lại sẽ xuất
hiện, bất kể bạn muốn hay không. Nạn nhân cần một người cứu rỗi và một kẻ xấu,
còn người cứu rỗi thì cần một nạn nhân để bảo vệ, và cần một kẻ ác để chống lại.
Điều còn khó chịu
hơn nữa là: giả sử có ai đó nhìn thấy mô thức này, không muốn bị cuốn vào tam
giác, và nói: “Tôi sẽ không tham gia.” Vậy là họ vừa tự biến mình thành kẻ ác.
Tại sao? Vì họ giờ đây là kẻ đứng ngoài, làm ngơ trước sự bất công.
Trong một gia
đình rối loạn, ba vai trò nạn nhân, kẻ ác và anh hùng liên tục được tái hiện.
Đây là một ví dụ nhỏ: giả sử một người lớn rối loạn tự cho mình là nạn nhân trước
đứa trẻ bị đổ lỗi. Trong tình huống này, đứa trẻ bị đổ lỗi trở thành kẻ ác. Rồi
(vì người lớn cần được bảo vệ, vì họ là “nạn nhân”), họ lôi kéo “đứa trẻ vàng”
vào để bảo vệ mình trước đứa trẻ bị đổ lỗi. Và bằng cách đó, “đứa trẻ vàng” trở
thành anh hùng.
Điểm tệ hại khác
là: chúng ta có xu hướng đồng nhất bản thân với những vai trò này. Do đó, vai
trò nào chúng ta trải qua nhiều nhất trong tuổi thơ thì ta có xu hướng tiếp tục
diễn lại nó trong cả cuộc đời trưởng thành. Mô thức tam giác giữa nạn nhân –
anh hùng – kẻ ác này chính là nguyên nhân tạo ra tâm lý chia rẽ: nơi một người
chia rẽ hai người khác và đặt họ đối đầu nhau.
“Tam giác địa ngục”
này nảy sinh từ xung đột (hoặc cảm nhận về xung đột). Khi chúng ta cảm thấy mắc
kẹt trong xung đột, thường là bởi vì chúng ta đã rơi vào một trong ba vị trí
trong tam giác này. Hình dạng tam giác ngụ ý rằng bạn hoàn toàn bị kẹt trong thế
đối lập lẫn nhau. Chỉ cần câu chuyện của bạn trong mô thức này đã gắn chặt mọi
người vào vai trò của họ, khiến nó rất khó thay đổi.
Có và cũng không
có một thứ gọi là “nạn nhân thật sự”. Vì tất cả chúng ta đều biết, có những lúc
con người thật sự là nạn nhân. Nhưng vấn đề là: luôn có một câu chuyện nền phía
sau dẫn dắt một kẻ ác trở thành kẻ ác. Và tôi có thể nói chắc rằng, nếu họ kể lại
câu chuyện của mình, họ cũng sẽ luôn là “nạn nhân” của ai đó khác. Chúng ta chẳng
là gì khác ngoài nạn nhân của những nạn nhân.
Điều này nói lên
rằng, nạn nhân thật sự là điều hiếm hoi. Còn xung đột thì không hiếm. Trong một
tình huống xung đột giữa hai người hay hai nhóm, cả hai bên đều có nhu cầu bị
đe dọa. Điều đó sẽ khiến bạn rơi ngay vào trạng thái “chiến hay chạy”. Nó sẽ
khiến bạn lập tức cảm thấy mình đang ở trong một vị thế bất lực. Bạn sẽ cảm thấy
mình là nạn nhân. Cả hai phía đều cảm thấy vô tội và bất lực. Điều đó tự nhiên
khiến chúng ta muốn tìm một ai đó để giải cứu mình hoặc đứng về phía mình, chống
lại người kia, người mà ta cảm thấy (vì cảm giác bất lực của chính mình) là quyền
lực hơn mình vào khoảnh khắc ta thấy cần được bảo vệ.
Điều này mở ra
cánh cửa cho vai trò anh hùng được lấp đầy. Và một cách tự nhiên, chúng ta đổ lỗi
cho người còn lại trong cuộc xung đột, và bằng việc làm đó, chúng ta mở ra cánh
cửa cho người ở phía đối diện xung đột trở thành kẻ ác.
Vai trò kẻ ác
xoay quanh quyền lực và sự kiểm soát. Mọi đặc điểm tiêu cực mà ta gán cho kẻ
ác, rốt cuộc đều quy về quyền lực và kiểm soát. Nhưng điều ta phải thừa nhận
là: tất cả chúng ta đều mang sẵn điều đó trong chính mình. Nếu ta cảm thấy mình
là kẻ ác, ta lập tức tìm cách giành lại quyền lực và sự kiểm soát mà ta cảm thấy
đã mất, hay cảm thấy bị tước đoạt. Và chỉ riêng việc cố gắng làm vậy thôi, ta
cũng đã trở thành kẻ ác. Ta trở nên ích kỷ, chiến đấu cho nhu cầu của riêng
mình, mà không quan tâm đến ảnh hưởng đối với bên còn lại. Ta tin rằng họ tách
biệt với mình.
Nếu ta cảm thấy
mình là anh hùng, ta cũng đang làm những điều y như vậy, chỉ khác là ta biện
minh rằng mình đang làm “điều đúng đắn”. Tôi thật sự khuyên bạn hãy xem bất kỳ
bộ phim hành động nào có siêu anh hùng. Nếu bạn bỏ đi cái nhãn “làm điều đúng đắn”
mà ta dán lên siêu anh hùng, và chỉ đơn giản quan sát hành động của họ, bạn sẽ
thấy họ giết người, họ trộm cắp. Đó là những người lẽ ra phải vào tù. Họ là kẻ
ác. Nhưng bởi ý nghĩa mà ta gán lên họ, họ lại trở thành anh hùng.
Và mỗi kẻ ác đều
có một câu chuyện phía sau. Không ai rơi vào vai trò kẻ ác nếu họ không cảm thấy
mình là nạn nhân theo một cách nào đó. Nếu bạn nói chuyện với bất kỳ kẻ ác nào,
bất kỳ kẻ gây hại nào, họ sẽ nói rằng những gì họ làm là đúng, bởi vì họ là nạn
nhân. Ví dụ, chúng ta gọi những kẻ khủng bố là kẻ ác, nhưng tôi có thể nói với
bạn rằng những người cùng hệ tư tưởng với họ lại nhìn họ như những vị cứu tinh.
Một kẻ ác có thể
là một anh hùng trá hình, và một anh hùng cũng có thể là một kẻ ác trá hình. Điều
thay đổi chỉ là cách ta phán xét họ. Và phán xét, tôi phải nói, là một thứ vô
cùng chủ quan. Các nhóm xã hội mỗi ngày đều bị chia rẽ bởi mô thức này. Bởi vì
khi mô thức tam giác xuất hiện, nó buộc tất cả các bên liên quan trong xung đột
phải chọn phe, hoặc ủng hộ, hoặc chống lại. Và ngay khi mô thức này hình thành,
bạn có một trò chơi “tổng bằng không”: nơi tôi thắng thì bạn thua.
Nhưng vấn đề là:
“tôi thắng, bạn thua” không thể tồn tại lâu dài. Vì chẳng ai chấp nhận thua thật
sự. Nhu cầu của họ thực sự có giá trị với chính họ. Và đó là thứ nuôi dưỡng sự
báo thù. Khi báo thù diễn ra, một trò chơi “thắng – thắng” biến thành một trò
chơi “thua – thua”. Bạn phải nhận ra rằng: mọi cuộc chiến tranh đều bắt nguồn từ
chính mô thức này. Có kẻ tự thấy mình là nạn nhân. Có kẻ tự thấy mình là kẻ ác.
Và có kẻ tự thấy mình là anh hùng. Họ luôn cảm thấy mình đúng trong vị trí đó.
Và cuối cùng, nó luôn là một trò chơi “thua – thua”.
Để giải quyết mô
thức này và thoát ra khỏi sự mắc kẹt của tam giác, chúng ta cần tìm giải pháp
thay vì chỉ tìm chiến thắng cho nhu cầu của riêng mình. Ta cần lùi lại và quan
sát vai trò mà ta đang ý thức tham gia. Ta cần bắt đầu nhìn nhận xung đột đơn
giản chỉ là sự đối nghịch về nhu cầu giữa hai phía, và cả hai đều cảm thấy mình
là nạn nhân trong cuộc xung đột về nhu cầu đó.
Khi nhận thức được
điều này, ta cần tránh bị cuốn vào sự phân mảnh của mô thức nạn nhân – anh hùng
– kẻ ác. Ta phải thấy rằng: tất cả chúng ta đều là kẻ ác, đều là nạn nhân, và đều
là anh hùng. Ta mang hạt giống của cả ba vai trò này trong chính mình. Ta không
thể đồng nhất bản thân với chỉ một vai trò nào.
Ta cần thấy rằng:
cả người mà ta cho là nạn nhân trong tình huống, lẫn người mà ta cho là kẻ ác trong
câu chuyện, đều cảm thấy họ là nạn nhân. Và điều đó có nghĩa là tình huống này
phức tạp hơn nhiều so với những gì ta nhìn thấy.
Chúng ta cần ngừng
xem “kẻ xấu” như kẻ xấu, mà thay vào đó phải nhìn họ như một người mà ta cần trực
tiếp hợp tác để tìm ra giải pháp. Ta cần bắt đầu chịu trách nhiệm về nhu cầu và
cảm xúc của chính mình, và giao tiếp chúng một cách trực tiếp.
Việc giao tiếp
trực tiếp và thật sự làm chủ nhu cầu, cảm xúc của mình cũng đòi hỏi ta phải thừa
nhận rằng người khác không có cùng cảm xúc và nhu cầu như ta. Điều này có nghĩa
là ta cần bước vào sự khó chịu của việc sẵn sàng đối diện trực tiếp với ai đó để
bày tỏ nhu cầu và cảm xúc của mình. Ta không thể phàn nàn sau lưng họ mà không
đối diện trực tiếp.
Chúng ta cũng phải
chấp nhận rằng, tất nhiên, điều này có khả năng trở thành một xung đột nhu cầu.
Nghĩa là nhu cầu của họ rất có thể sẽ đối lập với nhu cầu của ta. Và ta không
thể tự động biến họ thành kẻ ác chỉ vì nhu cầu của họ trái ngược nhu cầu của
ta.
Chịu trách nhiệm
về cảm xúc và nhu cầu của chính mình có nghĩa là thật sự làm chủ chúng, thay vì
biến nó thành trách nhiệm của người khác. Ví dụ: “Bạn thật ích kỷ” là một câu
nói từ vai trò nạn nhân. Nó không tạo ra bất kỳ cánh cửa nào để đi đến giải
pháp. Còn: “Tôi cảm thấy nhu cầu của tôi không được xem xét, và tôi cần chúng
được xem xét” là một câu nói mà không hề tạo ra một nạn nhân. Cảm xúc và nhu cầu
được bày tỏ rõ ràng. Nó đặt vấn đề cần được giải quyết lên bàn, một cách minh bạch.
Về cơ bản, chúng
ta cần có một cách tiếp cận hoàn toàn khác đối với xung đột so với cách thông
thường. Khi chúng ta bị kẹt trong vòng lặp anh hùng – kẻ ác – nạn nhân, điều
chúng ta thường làm là cố tìm “điều đúng”. Nhưng chúng ta phải buông bỏ ý tưởng
này, nghĩa là hoàn toàn gạt bỏ khái niệm đúng – sai, và thay vào đó tiếp nhận
quan điểm rằng: phải tìm cách đáp ứng nhu cầu của cả hai phía. Và nếu không thể
làm vậy, thì chúng ta phải tạo ra một giải pháp cho cảm xúc của cả hai phía, để
cả hai có thể bước tiếp theo cách khiến họ cảm thấy ổn.
Nói một cách đơn
giản: chúng ta phải bắt đầu xem mình là đối tác trong xung đột. Đối tác theo
nghĩa cả hai cùng có cam kết và trách nhiệm chung trong việc tìm ra một giải
pháp giữa đôi bên. Ta cần nhìn nhận con người kia cũng như câu chuyện của họ
như thể họ là một phần của chính ta. Ta cần đặt mình vào vị trí của họ. Thông
qua sự thấu hiểu lẫn nhau, giải pháp thực sự mới có thể xuất hiện.
Nếu chúng ta đã
quen với những vai trò này trong xung đột, thì chúng thường rất khó thay đổi.
Điều này đặc biệt đúng nếu ta lớn lên trong những gia đình mà đó là cách chúng
ta học được để xử lý xung đột. Nhưng tôi hứa với bạn, một mối quan hệ tốt đẹp
chắc chắn chỉ xuất hiện ở phía bên kia của việc học cách từ bỏ những vai trò mà
ta từng được dạy rằng có thể chấp nhận để đóng.
Chúng ta cần nhận
ra rằng: ngay khoảnh khắc ta tự xem mình là nạn nhân hay anh hùng, hoặc gán cho
ai đó một trong những vai trò ấy, thì ta đã tự động tạo ra một kẻ ác. Điều này
đặt người kia vào thế khó. Nó “nhốt” họ vào một vai trò. Nó có nghĩa là, ngay
khoảnh khắc đó, ta đang tấn công vào khái niệm về bản thân của họ. Ta đang nói:
“Bạn là kẻ xấu.”
Điều này sẽ dẫn
đến chuyện gì? Nó sẽ kích hoạt phản ứng của họ, khiến họ nhìn ta như người đang
tấn công khái niệm bản thân của họ. Và lúc đó, ta trở thành kẻ ác trong mắt họ.
Thế là những hành vi mà họ cho là “tự vệ” sẽ được ta nhìn như “tấn công”, và điều
này lại càng củng cố thêm ý nghĩ của ta rằng họ chính là kẻ ác. Nó trở thành một
vòng xoáy, chỉ khiến các vai trò ngày càng cứng nhắc, cho đến khi mọi người đều
bị chia rẽ, tan vỡ đến mức không thể hàn gắn, và việc tìm ra giải pháp trở nên
bất khả thi.
Vì vậy, đây là một
thực hành: bất cứ khi nào xung đột nảy sinh, bạn hãy xem chính xung đột đó, hoặc
cảm giác căng thẳng giữa con người với nhau, như một hồi chuông cảnh báo. Nó nhắc
bạn: “Khoan đã, khoan đã, ở đây có khả năng bạn sẽ rơi vào một trong ba vai trò
này: kẻ ác, nạn nhân hoặc anh hùng.” Khi nghe tiếng chuông đó, hãy luyện tập việc
bước lùi khỏi các vai trò ấy.
Bạn cũng cần tự
hỏi mình: liệu mình đã ở trong một trong những vai trò này trong mối xung đột cụ
thể chưa? Hãy chấp nhận rằng chúng ta đều là kẻ ác và cũng đều là nạn nhân
trong cùng một xung đột. Chúng ta vừa vô tội, vừa có lỗi. Nhu cầu của ta bị đe
dọa, và nhu cầu của họ cũng vậy. Không có ai cần được bảo vệ, cũng không có ai
cần bị chống lại. Tất cả những gì có ở đó chỉ là một vấn đề cần được giải quyết.
Bước ra khỏi các
vai trò này giúp ta thấy được sự khác biệt giữa vấn đề và con người liên quan đến
vấn đề đó. Và như thế, ta có thể thật sự cam kết hướng đến giải pháp, thay vì
tiếp tục duy trì một mô thức vốn không bao giờ có lối ra.
Chúc bạn một tuần
tốt lành.
Link gốc của bài
viết
https://www.youtube.com/watch?v=SflfFcM8_6s
https://www.facebook.com/Go-With-The-Earth-110516891516479/
DANH SÁCH TẤT CẢ CÁC BÀI VIẾT CỦA TRANG
https://gowiththeearth.blogspot.com/2021/10/tat-ca-sach-co-tai-blogs.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.